Dziedziczne choroby dystroficzne siatkówki stanowią najważniejszą przyczynę częściowej lub całkowitej utraty wzroku w wieku młodzieńczym, a ich częstość występowania szacuje się na 1 na 3000 osób. W ich skład wchodzi wiele jednostek chorobowych, które cechuje ogromna heterogenność kliniczna oraz genetyczna. Celem niniejszej pracy było określenie podłoża molekularnego oraz analiza korelacji genotypowo-fenotypowych u polskich pacjentów z autosomalnymi recesywnymi dystrofiami siatkówki, takimi jak: choroba Stargardta, dystrofie czopkowo-pręcikowe, achromatopsja i wrodzona ślepota Lebera. Grupa badana obejmowała 148 pacjentów. U 67 pacjentów z chorobą Stargardta przeprowadzono analizę genu ABCA4 z wykorzystaniem mikromacierzy SNP. U 52% pacjentów udało się w pełni zidentyfikować podłoże molekularne choroby. Analiza techniką MLPA pozwoliła na wykrycie dodatkowych zmian o charakterze rearanżacji genomowych u 2 probandów. Udało się wykazać korelacje pomiędzy wykrytymi mutacjami, a zmianami fenotypowymi pacjentów. U 22 pacjentów z autosomalną recesywną dystrofią czopkowo-pręcikową przeprowadzono analizę molekularną genów (ABCA4, CERKL, RPGRIP1, ADAM9), stanowiących najczęstsza przyczynę molekularną tej choroby. Następnie, przeprowadzono analizę 200 genów związanych z dziedzicznymi chorobami oczu, stosując technikę sekwencjonowania nowej generacji (NGS) na tzw. panelu siatkówkowym, co umożliwiło identyfikację mutacji łącznie u 67% pacjentów. U 21 pacjentów z achromatopsją przeprowadzono sekwencjonowanie genów CNGA3 oraz CNGB3 techniką Sangera, identyfikując u wszystkich pacjentów zarówno znane, jak i nieopisane dotąd w literaturze naukowej mutacje. Analiza in silico częściowo potwierdziła patogenność nowo wykrytych zmian. U 38 pacjentów z wrodzoną ślepotą Lebera przeprowadzono analizę 15 powiązanych z chorobą genów z wykorzystaniem mikromacierzy SNP. U 32% pacjentów udało się w pełni zidentyfikować podłoże molekularne choroby. Wszystkie zidentyfikowane mutacje zlokalizowane były zasadniczo jedynie w trzech genach: CEP290,CRB1,GUCY2D. Jest to stosunkowo niespotykane zjawisko, świadczące o dużej homogenności genetycznej, a co za tym idzie, także etnicznej populacji polskiej. Identyfikacja nowych mutacji ma dużą wartość poznawczą, a wykryte korelacje genotypowo-fenotypowe mają ogromne znaczenie diagnostyczne i rokownicze.

Inherited retinal dystrophies represent the most important cause of vision impairment in adolescence, affecting approximately 1 in 3000 individuals. They include many types of diseases, which are characterized by extreme genetic and clinical heterogeneity. The aim of this study was to determine the molecular background and potential genotype/phenotype correlations in Polish patients with autosomal recessive retinal dystrophies such as: Stargardt disease, cone-rod dystrophies, achromatopsia and Leber congenital amaurosis. The study group included 148 patients. In 67 patients with Stargardt disease, molecular screening of ABCA4 gene, using SNP microarrays has revealed the genetic cause in 52% cases. In addition, analysis of this gene, using MLPA technique allowed to detect genomic rearrangements, such as deletions and duplications, in next 2 probands. Correlations between detected mutations and changes in the phenotype of patients with Stargardt disease was performed. In 22 patients with autosomal recessive cone-rod dystrophies molecular analysis of the genes (ABCA4, CERKL, RPGRIP1, ADAM9), representing the most common molecular causes of this disease was conducted. The subsequent analysis of 200 genes associated with hereditary eye diseases using panel-based next generation sequencing (NGS), so-called retinal panel, allowed identification of mutations in 67% of all patients. In 21 patients with achromatopsia, sequencing of CNGA3 and CNGB3 genes revealed not only known, but also novel mutations, not described before in the scientific literature. In silico analysis partially confirmed the pathogenicity of the newly detected changes. In 38 patients with Leber congenital amaurosis analysis of 15 genes associated with the disease was performed using SNP microarrays. It enabled to fully identify the molecular basis of the disease in 32% cases. All identified mutations were localized in only three genes: CEP290, CRB1, GUCY2D. It is a relatively uncommon phenomenon, that indicates a high genetic, and hence, also ethnic homogeneity of Polish patients with autosomal recessive retinal dystrophies. Understanding the molecular basis of this extremely heterogeneous group of diseases would let to improve genetic counseling.